Arap Halkları Tarihi

Gerek tarihi gerekse meşhur “jeopolitik konumu” ile bizzat Ortadoğulu sayılmayacaksa -Ortadoğu ile yakın bağları bulunan Türkiye’de, bu beşeri coğrafyayla ilgili büyük bir bilgi ve ilgi boşluğu olduğu ortada. Yakın çağlarda Ortadoğu’nun nüfusça en büyük etnik bileşeni olan Araplar hakkında ise bu tutum küçümseyici, kimi zaman da aşağılayıcı bir kayıtsızlık boyutuna ulaşmakta. Modern Arap tarihinin ve düşüncesinin önde gelen uzmanı Albert Hourani’nin bir kaynak eser niteliği taşıyan Arap Halkları Tarihi adlı kitabı, bu nedenle Türkiyeli okurlar açısından özel bir değer taşıyor. Hourani’nin kapsamlı çalışması, Arap halklarının çağlar boyu hikayesi üzerinden, bir Ortadoğu tarihi olarak da okunabilir. Ama o kadar değil: Kitap, Arap dünyasının sadece Maşrık’ını değil Mağrib’ini de içeriyor. Ve elbette İslam dünyasının tarihi gelişmesi içindeki önemli bir tarih ve coğrafya kesitine bakıyor. İslam’ın oluşumundan 1980’lerin sonuna kadar uzanan uzun dönemde, imparatorluk ve devlet haritalarıyla özetlenemeyecek düşünsel, toplumsal, kültürel haritaların oluşumunu ve değişimini önümüze seren Hourani, resmi ve dair siyasi tarihçiliğe sıkışmayan tarih yazımının imkanlarını gösteriyor: Sadece Emevi halifelerinden değil, Endülüs’ten Bağdat’a şehir hayatından da, sadece cihad ve gazadan değil sınıf oluşumlarından da, sadece Panarabizm’in simge önderi Abdül Nasır’dan değil efsanevi şarkıcı Ümmü Gülsüm’den de bahseden bir tarih.